Czym jest AML i jakie procedury instytucje finansowe muszą uwzględnić w ramach AML?

Termin „pranie pieniędzy” dla większości czytelników albo brzmi obco, albo kojarzy się z filmami sensacyjnymi o mafii lub kartelach narkotykowych. Tytułowe AML - Anti Money Laundering to szereg procedur i działań, których celem jest zwalczanie procederu prania pieniędzy. Wbrew pozorom nie dotyczy on jedynie działalności znanej z filmów, ale również firm i osób prywatnych. W kręgu zainteresowania AML może znaleźć się każdy, kto próbuje na różne sposoby wprowadzić na rynek pieniądze ze źródeł, które trudno mu udokumentować jako legalne. Zazwyczaj pochodzą one bowiem z przestępstwa np. handlu narkotykami lub przemytu. W poniższym tekście przyjrzymy się pokrótce historii AML oraz temu, kogo dotyczy obowiązek przestrzegania przepisów związanych z ustawą.

Historia Anti Money Laundering ma już 100 lat

Proceder prania pieniędzy sięga czasów Ala Capone, słynnego gangstera z okresu prohibicji w Stanach Zjednoczonych lat 20 XX wieku. To wówczas mafia czerpiąc ogromne zyski z produkcji i sprzedaży alkoholu szukała sposobów na legalizację potężnych zasobów gotówki. Sposobem na to miało być stworzenie m.in. sklepów i pralni. Następnie ich właściciele zawyżali ich obroty co było trudne do wykrycia a jednocześnie pozwalało wprowadzić do obrotu nielegalne pieniędze. Oczywiście na przestrzeni lat zmieniały się zarówno sposoby samego prania pieniędzy jak i metody i ich wykrywania.

Przełomem dla AML był rok 1989

To wówczas z inicjatywy państw G7, podczas ich corocznego szczytu została powołana do życia FATF (The Financial Action Task Force on Money Laundering) – jednostka do spraw przeciwdziałania praniu pieniędzy. Pierwsza dyrektywa w tej sprawie weszła w życie w 1991 roku na mocy ustaleń Rady Wspólnoty Europejskiej.
Kolejne jej aktualizacje miały miejsce w 2012 i 2015 roku. Od marca 2018 roku obowiązuje w Polsce ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Celem jej powstania było dostosowanie polskiego ustawodawstwa do europejskiej dyrektywy AML.

Które podmioty i instytucje finansowe mają obowiązek wdrożenia procedur AML?

Lista podmiotów objętych tym obowiązkiem jest długa i obejmuje praktycznie cały szeroko rozumiany sektor finansowy. Należą do niego m.in. banki, instytucje pożyczkowe, zakłady ubezpieczeń, fundusze inwestycyjne, agenci rozliczeniowi, kantory, firmy inwestycyjne, kasyna. Pod przepisy podlegają również o wiele mniejsze podmioty takie jak, chociażby biura rachunkowe, doradcy podatkowi, notariusze. To, co łączy wszystkie wymienione podmioty to większe lub mniejsze przepływy pieniężne.

Na czym w skrócie polega AML?

Działania w ramach Anti Money Laundering są coraz bardziej skomplikowane, gdyż muszą nadążać za pomysłowością przestępców, a ta jest ogromna. Wyróżniamy kilka sposobów prania pieniędzy, a ich opisaniu moglibyśmy poświęcić osobny tekst. Jednym z działań prowadzonym w ramach AML przez specjalne komórki w strukturze np. banku są próby wykrycia podejrzanych ruchów na rachunkach klientów szczególnie tych opiewających na bardzo duże kwoty. Wbrew pozorom nie jest to łatwe, gdyż przestępcy coraz częściej stosują tzw. „smurfing” czyli wpłaty dokonane przez kilka osób, aby ominąć kontrolę tożsamości stron transakcji.
Prawdziwym problemem, z którym walczy się w Polsce od lat są tzw. fikcyjne faktury. Straty z tego tytułu, które ponosi państwowa kasa liczone są w miliardach złotych. Rozbicie grupy przestępczej organizującej siatkę powiązanych ze sobą podmiotów gospodarczych zawsze traktowane jest jako duże wydarzenie. Nawet jeśli nie uda się odkryć 100% prób prania pieniędzy to i tak każda wykryta taka transakcja jest dużym sukcesem. Zważywszy na niebagatelne kwoty, jakie wchodzą w grę, za każdym razem osłabia to struktury przestępcze.

Jakie procedury muszą wdrożyć w ramach AML podmioty, których to dotyczy?

Przeciwdziałanie praniu pieniędzy jest procesem skomplikowanym i wymagającym działania zgodnie z Art. 50 ust. 2 ustawy wspomnianej we wcześniejszym punkcie. Procedura AML jest dokumentem dostosowanym do specyfiki działalności danego podmiotu. Co powinno zostać określone w takim dokumencie?

- zasady rozpoznania i oceny ryzyka,
- rodzaj działań podejmowanych w celu ograniczenia wystąpienia procederu prania pieniędzy,
- zasady stosowania środków bezpieczeństwa finansowego oraz przechowywania dokumentów i informacji,
- zasady przekazywania Generalnemu Inspektorowi Informacji o wybranych transakcjach,
- zasady przekazywania przez pracowników prawdziwych lub potencjalnych sytuacji, w których może dochodzić do naruszenia ustawy.

Nieodłącznym elementem wdrożenia AML w firmie jest również szkolenie pracowników. Bardzo często obejmuje ono wszystkich zatrudnionych, którzy mają styczność z klientami. Właściwie przeprowadzone szkolenie ma na celu przygotowanie pracowników do tego, jak rozpoznawać podejrzane transakcje i jak postępować w sytuacji odkrycia takich operacji. Co powinno obejmować takie szkolenie?

- objaśnienie podstawowych definicji związanych z tematem,
- określenie obowiązków pracowników,
- poznanie metod identyfikacji klientów,
- poznanie metod formułowania oceny ryzyka,
- poznanie metod raportowania wykrytych zdarzeń,
- poinformowanie pracowników o sankcjach i karach za nieprzestrzeganie ustawy o AML.

Co grozi instytucji finansowej w przypadku zaniechania wprowadzenia AML?

Ustawa o Anti Money Laundering zawiera katalog kar, które mogą zostać nałożone na podmiot, który nie zastosuje się do jej wymogów. Ich przekrój jest bardzo szeroki i obejmuje:

- zaprzestanie przez podmiot wykonywania określonych czynności,
- cofnięcie zezwolenia lub koncesji na wykonywanie działalności, lub wykreślenie z rejestru działalności regulowanej,
- nałożenie kary finansowej w wysokości dwukrotności odniesionej korzyści, a jeśli jest to niemożliwe ustalenie kary w wysokości nawet 1 mln EUR. Ustawodawca przewidział również karę uzależnioną od wysokości obrotów osiąganych przez dany podmiot w wysokości 10%. Maksymalna możliwa kara to aż 5 mln EUR.
- w stosunku do osób odpowiedzialnych w firmie za przestrzeganie przepisów ustawodawca przewidział karę za ich złamanie w postaci zakazu pełnienia obowiązków na stanowisku kierowniczym przez okres nie dłuższy niż rok.

Oczywiście wysokość kary jest każdorazowo rozpatrywana indywidualnie i zależy od szeregu czynników:
- wielkości podmiotu,
- jego obrotów,
- stopnia niedopełnienia obowiązków wynikających z AML,
- odniesionych ewentualnych korzyści finansowych,
- wystąpienia szkód osób trzecich.

Podsumowanie

Na podstawie powyższego tekstu można zaobserwować, iż działania w ramach AML są znacznie szersze niż mogłoby się początkowo wydawać. Nie obejmują jedynie wielkich korporacji, ale również firmy stosunkowo małe. Warto mieć to na uwadze podczas zakładania firmy będącej na liście podmiotów podlegających pod ustawę.

Pranie pieniędzy oraz finansowanie terroryzmu to bez wątpienia jeden z najważniejszych problemów, z którymi muszą się zmierzyć firmy i instytucje z branży finansowej. Istotę problemu najlepiej obrazują kary administracyjne, które mogą zostać nałożone na podmiot nie stosujący się do wymogów ustawy. W skrajnej sytuacji nałożone kary mogą skutkować nawet zaprzestaniem działalności przez dany podmiot - mówi ekspert Izabela Kochańska-Lubowiecka Digital Business Director, hapipożyczki.